Zeynep Tuba Kesimli
12-18 yaşları ortasını kapsayan ergenlik, hem aileler hem de gençler için hayatın en kuvvetli periyotlarından biri. Kimimiz bu yılları deneme yanılma yoluyla atlatırken kimimiz kesinlikle dayanağa gereksinim duydu. Kişinin kendini tanımaya, hayatı sorgulamaya başladığı, his dalgalanmaları yaşadığı ve anlaşılmaya azami derecede gereksinim duyduğu bu periyot, değişen hayat şartlarıyla birlikte evvelce gündemimizde olmayan yesyeni sorunları de beraberinde getiriyor. Biz de alanında uzman isimlere sorduk. Ergenlik devrindeki gençler ve aileleri en çok hangi sorunlarla kapılarınızı çalıyor? Siz bu meselelerin tahlilinde ne üzere teklifler sunuyorsunuz? Psikolog Esra Büyücek, Klinik Psikolog Betül Nesibe Özkars ve Uzman Klinik Psikolog Vahide Ulusoy Gökçek bizim için yanıtladı.
Cinsel kimlik karmaşası ve ideolojik buhranlar gündemimizde
Betül Nesibe Özkars – Klinik Psikolog
Ergenlik ebeveynin rehberliğine en çok gereksinim duyulan periyotlardan. Genel bir klinik müşahedesi söz etmek gerekirse bu sıralar ebeveynlerin ruh sıhhati uzmanlarından yardım talep ettikleri temel bahisler ortasında cinsel kimlik karmaşası ve ideolojik buhranlar yaşayan ergen çocuklarıyla ilgili sıkıntılar var. Öncelikle, hangi mevzuyla gelmiş olursa olsun, ebeveynlere yoldaşlık ettiğimiz birinci süreç, çocukların geçirdiği devirlerin ebeveynlerin öyküsünde neleri tetiklediğinin farkındalığına ulaşma eforu oluyor. Zira lakin kendi yüklerine bakabilirlerse çocuklarına muhtaçlığı olan alanı açabilirler. İkinci olaraksa ebeveyn ve çocuk ortasındaki bağın ne durumda olduğuna bakıyoruz ve onarılması gerekiyorsa bunun için adımlar atıyoruz. Ebeveyn ve çocuk ortasındaki bağ, çocuk ve dış dünya ortasında anne karnındaki plasentanın fonksiyonunu görüyor. Bu bağ ne kadar güçlüyse çocuk kendisi için yararlı olanı seçip ziyanlı olandan o derece korunabiliyor. Çocuğun yaşadığı zorluk her ne olursa olsun, ilginin âlâ olması bu kriz vaktini daha süratli atlatmasına yardımcı oluyor. Ergenlik periyodu ebeveynle ilginin zayıfladığı ve akran münasebetlerinin güçlendiği bir devir. Lakin tıpkı vakitte ebeveynin bilgeliğine ve rehberliğine en çok muhtaçlık duyulan devirlerden biri. Kendi yolunu bulmak isteyen bu genç akılların karşısında tasaların buyruğuna amade olup suçlayıcı ve eleştirel olmak işe yaramıyor. Ebeveynlerin bu devrin temel özelliklerini bilerek, münasebete onarmaya emek vermesi, bir yandan da kollarımızda büyüyen, bir vakitler bebek olan ergen çocuklarımızla ayrışmanın yasının tutulmasına müsaade verebilmesi değerli. Dalai Lama’nın söylediği üzere “Sevdiklerinize uçmaları için kanatlar, geri dönebilmeleri için kökler verin. Ve hep yanınızda kalmaları için nedenler…”
Sosyal medya en çok danışılan bahislerden biri
Esra Büyücek – Psikolog
Ergenlik üzere gelişimin kıymetli ve bir o kadar da kuvvetli etabından geçen genç için toplumsal medya; eğlenceli olması, bu yaş kümesi için hayati olan ‘kendini gösterme’ye hizmet etmesi, yaşıtları tarafından sıkça kullanılıyor olması, toplumsal etrafta bir statü hâline gelmesi nedeniyle ziyadesiyle cazip. Kelam konusu şimdi yetişkin olmayan ancak artık çocuk da olmayan bir ergen olunca işler daha da karışık hâle geliyor. “Telefonun şifresi olacak mı? Toplumsal medya hesapları ne vakit açılmalı? Günlük ne kadar vakti toplumsal medyada geçirmesine müsaade vermeliyim? Hangi uygulamalar bu manada inançlı? Çocuğumun yabancılarla etkileşim kurması ya da yaşına uygun olmayan içeriklerle müsabakasını nasıl önleyebilirim? Toplumsal medya kullanımı konusundaki tartışmalarımız da nasıl bir yol izlemeliyim?” soruları en çok sorulanların başında geliyor. Bu sonları istikrarda tutmak ergenliğin tabiatı gereği mümkün olmadığından bu bahiste ailelere sorumluluk düşüyor. Çocuklarımızın toplumsal medya hesabını takip etmek, “herkese açık” değil “tanıdıklara açık” toplumsal medya kullanmasını sağlamak, toplumsal medyada ne paylaşabileceğini netleştirmek, ne paylaşamayacağını net bir halde birlikte belirlemek, günlük ekran müddeti belirlemek, belirlenen sonlar aşıldığında sonraki gün telefondan büsbütün yoksun olmak gibi- uygulanacak yaptırım belirmek, ailece ekransız saatler ve meskende alternatif hoş vakitler oluşturmak, arkadaşlarıyla yüz yüze görüşüp sosyalleşeceği pizza akşamı, sinema gecesi, kutu oyunları üzere etkinlikler planlamak alınabilecek tedbirlerden. Doğal bunları yaparken çocukla irtibat hâlinde, yaşını ve ilgilerini gözeterek, onun fikirlerini ve muhtaçlıklarını da söylemesine alan açarak ortak bir kontrat oluşturmak temel olmalı. Birlikte oluşturduğunuz, onun da birçok yerde hemfikir olduğu bir mukaveleye uymak çocuk için de daha kolay olacaktır.
Çocuğunuzla aranızdaki sürece güvenin
Dr. Vahide Ulusoy Gökçek – Uzman Klinik Psikolog
Sosyal medya ve teknoloji konusunda ergenlik çağında evladı olan ailelerin iki temel hususta kaygısı olduğunu gözlemliyorum. Biri bağımlılık, başkası çocuğun beğenilerinin, benlik algısının yahut pahalar sisteminin süratle ebeveyninkinden uzaklaştığına dair duyulan ağır telaş. Ergenlik tabiatı gereği bir kendini arama ve aslında kendini tanıma süreci. Bu periyotta genç tıpkı vakitte ebeveyninden de ayrışmaya çalışır. Ayrışma da kendini arama da eforu sağlıklı ve hatta olmasını beklediğimiz bir süreç. Fakat sağlıklı olması kolay olduğu manasına gelmiyor. Bilakis zorluğu nedeniyle ebeveynlerin kaygı ve kaygıya kapıldığını sık sık görüyoruz. Ekseriyetle birinci teklifim ebeveynin bu sürecin kesinlikle yaşanacağını kabul etmeye çalışmasıdır. Çocuğunuz değişecek, farklılıkları deneyecek ve hatta kusurlar yapacak. Toplumsal medya ve teknoloji bu yanılgıların ve değişimlerin ihtimalini sonsuz sayıda çeşitlendirdiği için kendimizi savunmasız ve çaresiz hissediyoruz. İkinci teklifim burada geliyor: Çocuğunuzla aranızdaki sürece itimadın. Bir adım daha ileri giderek diyorum ki çocuğunuza ve onu size bahşedene de itimadın. Yaşanacak her şeyden evladınızın ve onunla kurduğunuz bağın sağ salim çıkacağına dair inancınızı canlı tutun. Bir sorunlu davranış mı gözlemliyorsunuz, duyduğunuz kaygıyı ona duyduğunuz inancın önüne geçirmeden açık ve yargılayıcı olmayan bir lisanla aktarın. Bir tahlil arayışına gitmeniz gerekiyorsa bunda ortak bir tabanda olduğunuzdan emin olun ve profesyonellerle irtibat kurmaktan çekinmeyin. Bir de ergenlerin ne kadar gerçekçi olduğunu aklınızda tutun. Onda sorun olarak gördüğünüz davranış aslında sizde de varsa evladınız bunu size sert bir biçimde söyler ve sizi kendi sorununuzla yüzleştirir. O yüzden çuvaldızın cebinizde ucu size hakikat bir formda durduğunun şuurunda olun. Ondan önce siz kendinize batıracak yüreği gösterirseniz ne âlâ!
