Türkiye’de Çalışma Süreleri ve Fazla Maaş Ödemeleri
OECD verilerine göre Türkiye, haftalık ortalama 45,7 saat çalışma süresiyle zirvede yer alıyor. Ancak, yapılan araştırmalara göre, fazla mesailerin ücretlendirilmesi konusunda bazı sorunlar yaşanıyor.
TÜRKİYE’DEKİ ÇALIŞANLAR OECD ORTALAMASININ ÜZERİNDE MESAİ
OECD ülkelerinde haftalık çalışma süresi genellikle 37 saat iken, Türkiye’de bu süre 45,7 saat olarak kaydediliyor. Üstelik, Türkiye’de çalışanların %15,1’i haftada 60 saatten fazla çalışıyor. Bu oran, OECD ülkelerindeki ortalamadan (yüzde 4,4) oldukça yüksek.
Özellikle sendikalı ve toplu iş sözleşmesi kapsamındaki işçiler, yoğun çalışma temposunun karşılığını daha iyi alabiliyor. Ancak, sendikasız çalışanlar için iş sözleşmelerinde sıkça karşılaşılan “fazla çalışma ücrete dahildir” ibaresi, işverenler tarafından fazla mesai ücreti ödeme zorunluluğunu ortadan kaldırmak için kullanılıyor.
FAZLA MESAİ SINIRLAMALARI: KANUN NE DİYOR?
İş Kanunu’na göre haftalık çalışma süresi 45 saatten fazla olamaz. Bu süreyi aşan çalışmaları “fazla mesai” olarak kabul edilir ve her fazla saat için normal saat ücretinin yüzde 50 fazlası ödenmelidir.
Taraflar arasında anlaşma olsa bile, bir yılda 270 saati aşan fazla mesailer için ek ödeme yapılması gerekmektedir. Bu durumda, “fazla çalışma ücrete dahildir” ifadesi, 270 saat sınırını aşan mesaileri kapsamamaktadır.
YARGITAY’DAN ÖNEMLİ BİR KARAR: 270 SAATİN ÜSTÜNDEKİ MESAİLER ÖDENMELİ
Yargıtay, fazla mesai ücretlerini aylık ücretin bir parçası olarak kabul etmeyi yalnızca yıllık 270 saate kadar geçerli görmektedir. Bu da aylık ortalama 22,5 saate, haftalık ise 5,2 saate denk gelmektedir. Örneğin bir işçi 10 ay 18 gün çalıştıysa, hesaplamalara göre 238,5 saatlik fazla çalışma limitini aşarsa, ilave mesai ücreti ödenmelidir.
ASGARİ ÜCRETLE ÇALIŞANLARIN DURUMU
Asgari ücretle çalışan işçilere, “fazla çalışma ücrete dahildir” ibaresi yazılsa bile, fazla mesai yaptırılması yasal değildir. Bu tür durumlarda işçi, hakkını aradığında işveren aleyhinde hüküm verilmektedir.
İZİN VE ZAMANAŞIMI KONUSU
İşçiler, fazla mesaiye karşılık izin de kullanabilirler. Her 1 saat fazla mesaiye karşılık 1 saat 30 dakika izin hakkı doğmaktadır. Ancak, bu izni kullanabilmek için yazılı talep ve 6 ay içinde kullanım şartları bulunmaktadır. Bu izin, yıllık izinlerin yerine geçmez.
Ayrıca, fazla mesai ücreti talebiyle dava açan işçiler, sadece son 5 yıla ait alacakları talep edebilirler. Bu detay, zaman aşımı süresi konusunda dikkate alınması gereken bir husustur.
